Aktualności

Ekonomia jest nauką o wykorzystywaniu ograniczonych zasobów do zaspokajania nieograniczonych potrzeb ludzi, a podstawowym jej celem jest takie gospodarowanie tymi zasobami, aby zapewnić ludziom dobrostan. Jest ona zatem ważną nauką, która pozwala na opis i tłumaczenie zjawisk mających miejsce we współczesnych systemach społeczno-gospodarczych. Z drugiej strony, wiedza oferowana przez ekonomię powinna dawać podstawy do rozstrzygania licznych dylematów, które rodzą się w  kontekście uczestnictwa człowieka w owym systemie społeczno-gospodarczym. Jak pokazuje rzeczywistość, znajomość praw ekonomii jest niezbędna, aby funkcjonować w dowolnym obszarze spraw społecznych i gospodarczych. Każda organizacja, nawet jeżeli nie prowadzi działalności gospodarczej nadal jest w dużym stopniu uzależniona od posiadanych zasobów. Każdy człowiek, niezależnie od zainteresowań, posiadanego wykształcenia i podejmowanej aktywności zawodowej, jest zawsze uczestnikiem rynku i potrzebuje zasobów finansowych do tego, aby nabywać niezbędne mu dobra, czy usługi. Każdy też jest obywatelem jakiegoś państwa, które pobiera podatki, prowadzi politykę gospodarczą, w mniejszym lub większym stopniu wpływa na jego warunki życia. Zatem znajomość kwestii ekonomicznych w społeczeństwie powinna być powszechna, aby z jednej strony zrozumieć otaczający świat, z drugiej – umiejętnie i korzystnie podejmować swoje aktywności.

Ekonomiczna perspektywa oglądu współczesnego świata nie jest oczywiście jedyną użyteczną, ale nieznajomość praw ekonomicznych niestety często wpływa na powodzenie w różnorodnych dziedzinach życia, nawet odległych (pozornie) od świata ekonomii. Edukacja ekonomiczna i upowszechnianie kultury ekonomicznej jest zatem zadaniem istotnym, które powinno dotyczyć właściwie całego społeczeństwa. Jak uważają eksperci z BNP Paribas Bank Polska, już kilkuletnie dzieci powinny otrzymywać własne środki finansowe (tzw. kieszonkowe) i nimi dysponować według swoich indywidualnych potrzeb, bowiem jest to najtańsza lekcja zarządzania finansami oraz budowanie umiejętności, które przydadzą się w dorosłym życiu. Z kolei jedne z badań, które prowadzono kilka lat temu w grupie dzieci i młodzieży w wieku 11-16 lat wskazują na dość niską znajomość przez te osoby pojęć ekonomicznych. Z kolei badania przeprowadzane przez NBP na reprezentatywnej próbie obejmującej ludność Polski w wieku 15+ w 2020 roku (porównywane do wyników poprzednich edycji z 2012 i 2015 roku) wskazują, że wiedza ekonomiczna Polaków wzrasta, ale wysoką wiedzą dysponuje około połowa naszych współobywateli, jedynie 7% ma wiedzę bardzo wysoką, a 14% Polaków ma wiedzę niską i bardzo niską. Do grupy o niższej wiedzy ekonomicznej zaliczają się przede wszystkim osoby poniżej 24. roku życia i powyżej 55. roku życia. Z przytaczanego raportu warto jeszcze podać dane dotyczące tego, czy wiedza z zakresu ekonomii, finansów i gospodarki jest przydatna w codziennym życiu (70% respondentów odpowiedziało, że tak i raczej tak), interesująca (jedynie 44% respondentów uważa, że tak i raczej tak), natomiast zaledwie 28 % respondentów odpowiedziało tak i raczej tak na pytanie, czy ta wiedza jest łatwa do zrozumienia.

Powyższe badania wskazują, że o ile Polacy mają świadomość (coraz większą) istotności wiedzy ekonomicznej, o tyle jest jeszcze dużo do zrobienia przed wszystkimi, którzy upowszechniają tę wiedzę, jak i  próbują „oswajać” społeczeństwo z tymi zagadnieniami.

Jednym z podmiotów, które doceniają wartość ekonomii, zarówno w jej wymiarze teoretycznym, jak i praktycznym, jest Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, które od prawie osiemdziesięciu lat w sposób nieprzerwany realizuje swoje zadania statutowe (rok założenia to 1945 – de facto była to reaktywacja przedwojennego ruchu ekonomicznego na ziemiach polskich, ale przyjmuje się, że historia współczesna PTE zaczyna się właśnie po II wojnie światowej).

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne jest stowarzyszeniem gromadzącym w swoich szeregach zarówno teoretyków, jak i praktyków poświęcających swoją działalność na rzecz szeroko rozumianej gospodarki. Jest to organizacja realizująca szereg zadań, których istotnym elementem jest koncentrowanie się na upowszechnianiu wiedzy ekonomicznej, a  także szerzenie kultury ekonomicznej w  polskim społeczeństwie. Podstawowe cele Towarzystwa formułuje statut, w którym zapisano, że są nimi:

• krzewienie myśli społeczno-ekonomicznej oraz współtworzenie warunków rozwoju nauk ekonomicznych i prezentowanie ich dorobku,
• podnoszenie kwalifikacji zawodowych ekonomistów,
• kształcenie nauczycieli przedmiotów ekonomicznych,
• inspirowanie oraz wspieranie działań zmierzających do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju,
• upowszechnianie wiedzy ekonomicznej i  szerzenie kultury ekonomicznej w społeczeństwie,
• ochrona interesów zawodowych ekonomistów,
• integrowanie środowiska ekonomistów reprezentujących zarówno naukę, jak i działalność gospodarczą,
• upowszechnianie wiedzy niezbędnej do prowadzenia działalności gospodarczej,
• tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości.

PTE swoje cele realizuje poprzez wykonywanie szczegółowych zadań zarówno na szczeblu krajowym, jak i lokalnym, poprzez działalność oddziałów Towarzystwa. Statut określa te zadania w następujący sposób:

• organizowanie i współorganizowanie kongresów, zjazdów, konferencji, sympozjów, seminariów, konwersatoriów, odczytów, wykładów, konsultacji, konkursów,
• prowadzenie działalności szkoleniowej obejmującej kształcenie, dokształcanie i doskonalenie zawodowe w zakresie wiedzy społeczno-ekonomicznej,
• wydawanie, współwydawanie i wspieranie w innej formie publikacji z zakresu nauk ekonomicznych i  innych nauk społecznych, w  tym czasopisma „Ekonomista”, oraz publikacji zawodowych, a także propagowanie wiedzy społeczno-ekonomicznej za pośrednictwem środków masowego przekazu,
• organizowanie Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej,
• opracowywanie ocen i ekspertyz ekonomicznych oraz prowadzenie działalności informacyjnej w zakresie problematyki społeczno-gospodarczej,
• inicjowanie i  prowadzenie badań naukowych w  zakresie nauk ekonomicznych i innych nauk społecznych,
• przyznawanie nagród za wybitne osiągnięcia w naukach ekonomicznych oraz we wdrażaniu efektywnych metod gospodarowania,
• zakładanie i prowadzenie szkół oraz placówek naukowo-badawczych o profilu społecznoekonomicznym,
• uczestniczenie w  opracowywaniu, unowocześnianiu oraz upowszechnianiu programów nauczania i szkoleń w zakresie problematyki społeczno-ekonomicznej, upowszechnianie zasad etyki zawodowej i dbanie o jej przestrzeganie,
• zakładanie i prowadzenie domów pracy twórczej, klubów, bibliotek i czytelni oraz portali internetowych,
• współdziałanie z organami administracji państwowej i samorządowej,
• współpracę z krajowymi i zagranicznymi stowarzyszeniami oraz innymi podmiotami.

Jak wynika z powyższych zapisów na temat celów Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego oraz sposobów ich realizacji, zakres działalności jest szeroki – uwzględniając zarówno działalność na poziomie centralnym (Zarządu Krajowego), jak i lokalnym, poprzez Oddziały Towarzystwa. Do tego warto dodać aktywność konkretnych osób (bardzo często pracowników uczelni wyższych, ale nie tylko), które prowadząc swoją działalność naukowo-dydaktyczną, afiliując się przy PTE, stanowią dodatkowe narzędzie służące propagowaniu wiedzy i szerzeniu kultury ekonomicznej opartej na autorytecie specjalistów.

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne podejmuje wiele inicjatyw służących celom edukacyjnym, koncentrując się zawsze na aktualnych problemach społeczno-gospodarczych, a tematyka jest najczęściej opracowywana na podstawie zainteresowań poszczególnych członków Towarzystwa, którzy będąc pasjonatami ekonomii i działając społecznie zgłaszają liczne inicjatywy, które ich samych zajmują, lub które uważają za na tyle ważne w danym momencie, aby o nich dyskutować. W ramach tych działań organizowane są kongresy, konferencje, seminaria i spotkania dyskusyjne. Z kolei stricte do młodzieży skierowana jest inicjatywa Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej. Uzupełnieniem, niezwykle istotnym z  punktu widzenia krzewienia kultury ekonomicznej w społeczeństwie jest działalność wydawnicza PTE. Dla zilustrowania statutowych powinności Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego wobec społeczeństwa zostaną opisane Kongresy Ekonomistów Polskich, Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej oraz wybrana działalność publikacyjna.

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne od lat 50. XX wieku jest organizatorem Kongresów Ekonomistów Polskich, w których biorą udział polscy ekonomiści, zarówno pracujący w kraju, jak i za granicą. Na spotkania (zazwyczaj dwudniowe) zapraszani są tez naukowcy z innych dyscyplin (np. socjologii, czy prawa), w myśl założenie, że ekonomia powinna uwzględniać w swoim dorobku zagadnienia, które zazębiają się z innymi obszarami nauki – tylko wyjaśnienia interdyscyplinarne złożonych zagadnień współczesnego świata dają bowiem jakąś nadzieję na rozwiązanie współczesnych problemów. W ramach kongresów ważne są dyskusje w gronie naukowców, ale też przy współudziale praktyków gospodarczych i osób, które reprezentują politykę gospodarczą. Do tej pory (2022) odbyło się dziesięć takich kongresów. W ramach obecnej kadencji władz (2021-2026) Polskie Towarzystwo Ekonomiczne przygotowuje się do jedenastego kongresu, który będzie połączony z obchodami jubileuszu 80-lecia PTE. Tematyka była zawsze i jest zbieżna z aktualnymi wyzwaniami stojącymi przed teorią i praktyką ekonomii:

• I Kongres Ekonomistów Polskich – 1950;
• II Kongres Ekonomistów Polskich – 1956;
• III Kongres Ekonomistów Polskich – 1971;
• IV Kongres Ekonomistów Polskich – 1981;
• V Kongres Ekonomistów Polskich Polska gospodarka – wyzwania rozwojowe końca XX wieku – 1987;
• VI Kongres Ekonomistów Polskich Jak zdynamizować polską gospodarkę? – 1993;
• VII Kongres Ekonomistów Polskich Ekonomia w epoce cywilizacji informacyjnej – 2001; 
• VIII Kongres Ekonomistów Polskich Polska w gospodarce światowej – szanse i zagrożenia rozwoju – 2007;
• IX Kongres Ekonomistów Polskich Ekonomia dla przyszłości. Odkrywać naturę i przyczyny zjawisk gospodarczych – 2013;
• X Kongres Ekonomistów Polskich Ekonomiści dla rozwoju – 2019.

Hasło przewodnie kolejnego kongresu nie jest jeszcze ostatecznie wybrane, ale już obecnie organizowane seminaria, konferencje i odczyty mają w swoim podtekście przygotowanie tematyczne do kongresu – można oczekiwać, że w ramach kolejnych spotkań wypracowany zostanie temat aktualny, ważny i odpowiadający na istotne wyzwania współczesności.

Kolejną, sztandarową inicjatywą w  zakresie edukacji ekonomicznej jest Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej. Od 1987 roku Polskie Towarzystwo Ekonomiczne organizuje jako zadanie zlecone przez Ministerstwo Edukacji i  Nauki rokrocznie ową olimpiadę dla uczniów szkół ponadpodstawowych; do 2021 odbyło się 35 edycji tej olimpiady, z  udziałem ponad 330 tys. uczestników. W  roku szkolnym 2021/2022 organizowana jest już XXXVI OWE pod hasłem W świecie rosnącej inflacji. Wymiar mikro- i  makroekonomiczny. Każda edycja podporządkowana jest wybranej myśli przewodniej, a jej temat związany jest z aktualnymi problemami ekonomicznymi i społecznymi Polski. Jest to zatem inicjatywa edukacyjna wpisująca się w konkretne problemy, z którymi boryka się gospodarka. Przygotowania do kolejnych edycji zajmują kilka miesięcy, a uczestnicy mają do dyspozycji wykłady specjalistyczne oraz zawsze podaną adekwatną literaturę do samodzielnego przerobienia. Nawet jeżeli ktoś nie zostaje laureatem, to otrzymuje dawkę solidnej wiedzy ekonomicznej – co samo w sobie jest sukcesem inicjatywy olimpijskiej PTE. Hasła przewodnie OWE, które w kolejnych latach odnosiły się do ówcześnie ważnych kwestii społecznych i gospodarczych:

• Polska reforma gospodarcza 1982 r. (1987/88);
• Pieniądz i rynek (1988/89);
• Nowy ład społeczno-gospodarczy (1989/90);
• Przedsiębiorczość i efektywność gospodarowania (1990/91);
• Restrukturyzacja i wzrost gospodarczy (1991/92);
• Pieniądz, kredyt i rynek kapitałowy (1992/1993);
• Przedsiębiorczość i inwestowanie (1993/94);
• Praca i zarządzanie (1994/95);
• Polska w procesie integracji europejskiej: współpraca  – konkurencyjność (1995/96);
• Polityka finansowa w rozwoju gospodarczym (1996/97);
• Badania rynkowe i marketing (1997/98);
• Globalizacja gospodarki (1998/99);
• Decentralizacja finansów publicznych (1999/2000);
• Rola rynku kapitałowego w rozwoju gospodarczym Polski (2000/01);
• Rynek pracy w epoce cywilizacji informacyjnej (2001/2002);
• Gospodarka Polski wobec integracji z Unią Europejską (2002/03);
• Przedsiębiorstwo w warunkach globalizacji (2003/04);
• Polityka regionalna i fundusze strukturalne Unii Europejskiej (2004/05);
• Ryzyko w działalności gospodarczej (2005/06);
• Kapitał ludzki i innowacyjność w gospodarce polskiej (2006/07);
• Gospodarstwo domowe – wymiar społeczno-ekonomiczny (2007/08);
• Środowisko naturalne w procesie gospodarowania (2008/09);
• Wahania koniunktury a rozwój gospodarki (2009/10);
• Człowiek w świecie pieniądza (2010/11);
• W poszukiwaniu nowego ładu ekonomicznego (2011/12);
• Nierównowagi w  gospodarce. Przyczyny i  skutki (2012/13);
• Strefa euro – szansa czy zagrożenie? (20013/14);
• Polska droga do wolności gospodarczej. 25 lat transformacji (2014/15);
• Nierówności społeczne a rozwój gospodarczy (2015/16);
• Państwo a gospodarka (2016/17); Wyzwania współczesnego rynku pracy (2017/18);
• Gospodarka światowa – wolny handel czy protekcjonizm? (2018/19);
• Gospodarka i społeczeństwo w erze czwartej rewolucji przemysłowej (2019/20);
• Ekonomia wobec kryzysów. Gospodarcze i społeczne skutki pandemii (2020/21);
• Rola giełd w rozwoju społeczno-gospodarczym (2021/22).

Jak wynika z przedstawionych haseł przewodnich poszczególnych edycji OWE, zagadnienia, które musieli zgłębiać zainteresowani uczniowie piszą swoistą historię gospodarczą Polski, ze szczególnym uwzględnieniem problemów, z którymi przyszło się mierzyć polskiej gospodarce w konkretnym momencie. Jak bardzo Olimpiada przystaje do życia społeczno-gospodarczego może też świadczyć fakt, że laureaci zajmowali i zajmują często bardzo eksponowane stanowiska – są wśród nich dyrektorzy finansowi wielkich przedsiębiorstw, eksperci w międzynarodowych bankach, członkowie Rady Polityki Pieniężnej, profesorowie o uznanej pozycji w środowisku naukowym, prezesi i wiceprezesi towarzystw naukowych, w tym również Polskiego Towarzystwa Naukowego.

Jeszcze jeden obszar aktywności PTE, który bezpośrednio służy edukacji ekonomicznej i krzewieniu kultury ekonomicznej to działalność publikacyjna, opierająca się na publikacjach ciągłych (czasopismach), ale też na monografiach zarówno polskich, jak i światowych ekonomistów

Podstawowym czasopismem Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego (wydawnictwem ciągłym wydawanym przez na poziomie Zarządu Krajowego) jest „Ekonomista” (na początku wydawany jako tygodnik, w latach 1995-2021 jako dwumiesięcznik, a od końca 2021 jest to czasopismo w formie kwartalnika) – redaktorami naczelnymi byli i są aktualni prezesi PTE. I tak redaktorami byli: prof. Edward Lipiński, prof. Zdzisław Sadowski, prof. Elżbieta Mączyńska, a od 2021 roku funkcję tę sprawuje obecny prezes Towarzystwa – prof. Marian Gorynia. Kolejnym istotnym dla rozpowszechniania wiedzy ekonomicznej czasopismem jest „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego” – od 2006 roku wszystkie wydania są dostępne w formie pdf na stronie internetowej Towarzystwa. Tym samym uzyskano nieograniczony dostęp do przedstawiania aktywności Towarzystwa oraz propagowania wiedzy (poprzez omówienia i  recenzje książek i  innych opracowań ekonomicznych). Wszyscy zainteresowani mogą też poczytać o najważniejszych wydarzeniach (rocznicach, konferencjach, seminariach itp.), które mają miejsce w PTE.

W ramach działalności publikacyjnej Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego warto wymienić następujące serie wydawnicze i przykładowe publikacje: Nobliści z ekonomii (J.E.Stiglitz, Freefall. Jazda bez trzymanki, Wydawnictwo PTE, Warszawa 2010; R.J.Shiller, G.A.Acerlof, Złowić frajera. Ekonomia manipulacji i oszustwa, Wydawnictwo PTE, Warszawa 2017; W.Nordhaus, Kasyno klimatyczne. Ryzyko, niepewność i ekonomia globalnego ocieplenia, Wydawnictwo PTE, Warszawa 2022); Społeczna Gospodarka Rynkowa (L.Erhard, Dobrobyt dla wszystkich, Wydawnictwo PTE, Warszawa 2011; Społeczna Gospodarka Rynkowa w dobie pandemii i postpandemii, pod red. E.Mączyńskiej i P.Pysza, Wydawnictwo PTE, Warszawa 2021; Społeczna Gospodarka Rynkowa – ustrojowa przyszłość, pod red. E. Mączyńskiej i P. Pysza, Wydawnictwo PTE, Warszawa 2022); monografie pokongresowe związane tematycznie z poszczególnymi obszarami ekonomii wyszczególnionymi w ramach kolejnych Kongresów Ekonomistów Polskich (publikacje z  X Kongresu: Nauki ekonomiczne i  wyzwania współczesności. Fundamentalne problemy w  teorii i  praktyce, pod red. B.Fiedora, M.Goryni i E.Mączyńskiej, Wydawnictwo PTE, Warszawa 2020; Jednorodność czy pluralizm. Rozważania nad naturą nauk ekonomicznych i gospodarki, pod red. B.Fiedora, M.Goryni i Ł.Hardta, Wydawnictwo PTE, Warszawa 2021; Sfera realna i regulacyjna gospodarki, pod red. S.Owsiaka, J.Wilkina i M.Zaleskiej, Wydawnictwo PTE, Warszawa 2022; Gospodarka a megatrendy rozwoju współczesnego świata, pod red. E.Kwiatkowskiego, B.Majeckiej i E.Minskiej-Struzik, Tom I i II, Wydawnictwo PTE, Warszawa 2022).

Przedstawione informacje na temat celów oraz zadań, które realizuje Polskie Towarzystwo Ekonomiczne w kontekście rozwoju edukacji ekonomicznej i krzewienia kultury ekonomicznej w społeczeństwie polskim z pewnością nie wyczerpują wszystkich aktywności Towarzystwa związanych z tym obszarem, ale ukazują różnorodność i rangę inicjatyw, które są podejmowane na szczeblu centralnym. Do tego dochodzi szereg inicjatyw, które realizują oddziały Towarzystwa w całej Polsce. Najważniejsze co wynika z tej lokalnej aktywności, to dopasowanie jej do lokalnych problemów lub lokalnej perspektywy problemów ogólnopolskich.

 

Źródła:

Kołodziej S., Edukacja ekonomiczna dzieci i młodzieży w Polsce, „Studia Ekonomiczne. Polityka społeczna wobec przemian demograficznych” z 2014, nr 167, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, ss.87-105.

Misja Kieszonkowe 2022, https://www.bnpparibas.pl/misjasamodzielnosc/strefa-rodzica/kieszonkowe/.

Prezentacja wyników „Badania świadomości i wiedzy ekonomicznej Polaków”, NBP, Warszawa 2020, Projekt badawczy zrealizowany na zlecenie Narodowego Banku Polskiego przez konsorcjum IBC Group Oraz Centrum Badań Marketingowych INDICATOR techniką CAPI oraz metodami zdalnymi w czasie epidemii, na reprezentatywnej próbie N=2001 mieszkańców Polski wieku 15+, 2022, https:// www.nbp.pl/edukacja/badania/wiedza-ekonomiczna-polakow.pdf.

PTE i jego oddziały. Siedem dekad, „Biuletyn Ekonomiczny” 2018, nr 1(80). Sadowski Z., Przez ciekawe czasy. Rozmowy z Pawłem Kozłowskim o życiu, ludziach i zdarzeniach, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2011.

Sprawozdania z działalności PTE. https://www.pte.pl/o-pte/sprawozdania/sprawozdania-z-dzialalnosci-pte.

Statut Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, https://cms.pte.pl/uploads/Statut_PTE_ uchwalony_16marca2018_wpisany_do_KRS_867108af6b.pdf. (stan na 2022 rok).

Strona internetowa Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, https://www.pte.pl/.