Biuletyn Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego 1/2023
Biuletyn PTE Nr 1 (100) 2023
Szanowni Państwo,
Niniejszy Biuletyn pozostaje pod wpływem wydarzeń związanych z obchodami Roku Kopernikańskiego, ustanowionego z okazji 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika (1473-1543). Zasługom Kopernika w rozwoju nauk ekonomicznych, zwłaszcza teorii pieniądza i polityki monetarnej, poświęcony jest specjalny artykuł profesora Mirosława Bochenka, wybitnego znawcy historii gospodarczej. Tematyka kopernikańska była także poruszana we wcześniejszych edycjach Biuletynu (nr 2 i 3 z 2022 r.). Przypominanie kopernikańskich analiz ekonomicznych, w tym traktatów monetarnych, ma znaczenie tym bardziej, że wciąż nie są one dostatecznie znane, a przy tym niekiedy nieprawidłowo prezentowane czy interpretowane. Profesor M. Bochenek zwraca uwagę, że traktaty monetarne Mikołaja Kopernika przez długi czas pozostawały w rękopisach i nie były znane w szerszych kręgach naukowych. Stąd też zasługi należne M. Kopernikowi przypisano innym myślicielom, głównie angielskiemu agentowi królewskiemu – Thomasowi Greshamowi. Dotyczy to przede wszystkim kopernikańskiego „prawa gorszego pieniądza”. Zgodnie z tym prawem, jeśli w obiegu cyrkulują dwa pieniądze, lepszy i gorszy, wówczas pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy. W 1858 r. prawo to, za sprawą Henry’ego Dunninga Macleoda niesłusznie nazwane zostało „prawem Greshama”. Profesor M. Bochenek dowodzi, że bez wątpienia autorem tego prawa jest Mikołaj Kopernik, który samodzielnie i niezwykle precyzyjnie sformułował je w traktacie z lat 1526-1528 pt. O sposobie bicia monet. Zarazem profesor M. Bochenek w swych tekstach zwraca uwagę na syndrom „odkrycia wielokrotnego w ekonomii”, odwołując się do starożytnych dzieł poświęconych jakości pieniądza (vide: M. Bochenek, Traktaty monetarne Mikołaja Kopernika. „Biuletyn PTE” 2022, nr 3, https://cms.pte.pl/uploads/ Biuletyn_PTE_nr_3_2022_27fc6dc985.pdf)/).
Tematyka kopernikańska była też przedmiotem debaty na zorganizowanej z okazji przypadającego na 2022 r. jubileuszu 500‑lecia wygłoszenia przez Mikołaja Kopernika na Sejmiku Prus Królewskich w Grudziądzu traktatu De aestimatione monetae (O szacunku monety – vide „Biuletyn PTE” 2022, nr 2). Na przybliżenie tych zagadnień ukierunkowany jest publikowany w niniejszym Biuletynie artykuł Mirosława Bochenka pt. Odkrycie pism ekonomicznych M. Kopernika i opinie wydane w XIX w.
Historyczne analizy ekonomiczne zawiera też artykuł dr. Andrzeja Jakubowicza pt. Polska gospodarka w retrospekcji dziejowej na tle krajów europejskich. Dlaczego jedne kraje były bogate, a inne biedne. Interpretacje zjawisk ekonomicznych prawie zawsze wymagają sięgania do statystyk i ich analiz. Artykuł profesora Mirosława Szredera pt. Wartość poznawcza mediany i dominanty w analizie płac z pewnością może być w tym pomocny.
W Dziale MISCELLANEA Redakcja powraca do debaty dotyczącej eseju Johna M. Keynesa pt. Ekonomiczne perspektywy dla naszych wnuków. Co prawda, w poprzednim „Biuletynie PTE” (nr 4 z 2022 r.) poinformowaliśmy o zamknięciu działu poświęconego tej, zapoczątkowanej w numerze 4/2020, debacie, to jednak ze względu na wciąż napływające, interesujące teksty, są one nadal przedstawiane. Jesteśmy bowiem przekonani, że okołokeynesowska debata może stanowić przyczynek pomocny w przezwyciężaniu syndromu zaniku kultury myślenia strategicznego. Zanik ten negatywnie rzutuje na możliwości wyprzedzającego, ostrzegawczego identyfikowania potencjalnych zagrożeń i barier rozwoju społeczno‑gospodarczego, co z kolei nie sprzyja poszukiwaniu nowych szans i podstaw rozwoju. Ich identyfikowanie ma zaś obecnie szczególne znaczenie, co jest egzemplifikowane w tekście pt. Zarządzanie w cyfrowej erze samotności.
W niniejszym Biuletynie Redakcja wprowadza nowy dział pt. PREMIERZY I MINISTROWIE II RZECZYPOSPOLITEJ. Ma to na celu przybliżenie czytelnikom informacji dotyczących ekonomicznych przedsięwzięć podejmowanych przez władze II Rzeczypospolitej. Redakcja czyni to w przekonaniu, że wiedza i refleksje na ten temat mogą być użyteczne w pogłębionych ocenach obecnej sytuacji oraz kierunków polityki społeczno‑gospodarczej naszego kraju.
Jak w każdej edycji Biuletynu przedstawiamy obszerny zestaw informacji w stałych działach: ZAPOWIEDZI WYDAWNICZE PTE, RECENZJE ORAZ NADESŁANE PUBLIKACJE, NAGRODY, NOMINACJE, JUBILEUSZE, KONFERENCJE.
W Biuletynie tym w dziale WSPOMNIENIA żegnamy Naszego wybitnego Kolegę, Profesora Jerzego Wilkina. Jego przedwczesna śmierć wstrząsnęła naszym środowiskiem.
Standardowo Biuletyn kończy tekst z serii Z NASZYCH STARODRUKÓW oraz KWESTIONARIUSZ EKONOMISTY. Tym razem kwestionariusz ten został wypełniony przez profesora Andrzeja Karpińskiego, wybitnego teoretyka i praktyka, znawcy polskiej gospodarki.
Zapraszam do lektury.
Elżbieta Mączyńska
Całe wydawnictwo Biuletyn PTE nr 1/2023 oraz jego poszczególne artykuły można pobrać na stronie internetowej pte.pl/czasopisma/biuletyn