Polskie rybołówstwo na Morzu Bałtyckim

Praca magisterska nagrodzona w XXI Konkursie Prac Magisterskich im. Lucjana Hofmana

 

            Niniejsza praca magisterska jest jedną z pierwszych prób całościowego opisania zagadnienia polskiego rybołówstwa na Morzu Bałtyckim w latach 1945-2014. Niestety temat ten cechuje się ogromnym rozdrobnieniem danych statystycznych oraz materiałów o charakterze źródłowym i faktograficznym. Wybrana przez autora literatura miała za zadanie, obok prezentacji wskaźników ekonomicznych związanych z funkcjonowaniem opisywanej branży, stworzyć także pewną formę otoczki – kontekstu, niezwykle pomocnego przy umieszczeniu badanego zjawiska w czasie i przestrzeni. Wybrana formuła pozwoliła na podzielenie pracy na pięć rozdziałów, gdzie podstawowymi wyznacznikami były zastosowane cezury czasowe.

            Rozdział pierwszy należy traktować jako swoiste wprowadzenie, ponieważ opisuje on głównie historię rybołówstwa doby PRL, przypadającą na lata 1945-1989. Na jego łamach przeanalizowano wskaźniki charakteryzujące flotę: liczebność wyrażoną w sztukach, która jednocześnie wskazuje strukturę własności poszczególnych jednostek, rozwój floty kutrowej z uwzględnieniem wprowadzanych do służby nowych jednostek, flotę eksploatowaną przez państwowe przedsiębiorstwa połowowe wykorzystujące łowiska Morza Bałtyckiego, zatrudnienie w badanym segmencie oraz połowy wyrażone w tonach. Zastosowana analiza wyników pozwoliła na rzeczywiste wskazanie efektywności rybołówstwa funkcjonującego w ramach gospodarki uspołecznionej PRL.

            Rozdział drugi prezentuje opis następstw zmian poczynionych w polityce gospodarczej kraju po 1989 r., które niewątpliwie wpłynęły na kształt rybołówstwa bałtyckiego, a ich odzwierciedleniem były późniejsze zmiany zachodzące w sektorze. W pierwszej części wskazano na metody prywatyzacji państwowego majątku, rozpatrując je dwuaspektowo – teoretycznie i praktycznie. Dodatkowo wskazano, opierając się na materiałach wytworzonych przez państwowe instytucje badawcze, przebieg procesu zmian struktury własności poszczególnych kombinatów połowowych. W kolejnej części rozdziału zaprezentowano ewolucję struktury własności floty bałtyckiej z uwzględnieniem przynależności poszczególnych jednostek. Następnym zagadnieniem, omówionym na łamach pracy, były połowy uzyskiwane przez całą branżę. Kolejnym zaprezentowanym problemem były wyniki ekonomiczne prywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych oraz wzmacniających swoją pozycję rybaków indywidualnych. Wskazano tutaj na następujące elementy: liczbę kutrów, połowy, zatrudnienie. W celu zachowania wysokiej przejrzystości analizy wartości te zostały od siebie odseparowane.

            W trzeciej części pracy omówione zostały zagadnienia związane z prawnymi aspektami funkcjonowania polskiego rybołówstwa na Morzu Bałtyckim. Część pierwsza wyróżnia akty prawne, które zostały wprowadzone w życie przed akcesją Polski do struktur Unii Europejskiej. Część druga nakreśla swoistą wizję funkcjonowania polskiego rybołówstwa w ramach całej Wspólnoty. Została ona stworzona w dużej mierze dzięki artykułom poruszającym tę tematykę na łamach specjalistycznego magazynu „Wiadomości Rybackie” i w innych materiałach pomocniczych. Część trzecia przybliża przepisy wprowadzone w życie po akcesji Polski do UE, czyli mające decydujący wpływ na kształt krajowego rybołówstwa. Ostatni element rozdziału trzeciego stanowi opis krajowych dokumentów organizujących polskie rybołówstwo na Morzu Bałtyckim.

            Rozdział czwarty prezentuje najnowsze dane dotyczące floty operującej na łowiskach bałtyckich. W pierwszym podrozdziale omówiono liczbę jednostek z uwzględnieniem podziału na kutry i łodzie. Dodatkowo wskazano na te znajdujące się w eksploatacji ostatniego działającego na rynku przedsiębiorstwa państwowego PPiUR „Szkuner” we Władysławowie. Zaprezentowano także wskaźniki związane z zatrudnieniem w rybołówstwie. Uzupełnieniem wskazanych w rozdziale czwartym informacji są tendencje modernizacyjne występujące w polskiej flocie kutrowej eksploatowanej na wskazanym akwenie, wykonywane po 2004 r. Część druga stanowi prezentację limitów połowowych przyznawanych corocznie jednostkom rybackim. Część trzecia czwartego rozdziału pracy omawia wielkości połowowe uzyskiwane przez polskie kutry wraz z procentowym podziałem złowionego surowca i wskazaniem różnic między kutrami a łodziami. Następnym elementem są dane prezentujące pozyskiwanie najważniejszych, z punktu widzenia polskiej gospodarki morskiej, ryb: dorsza, śledzia, szprota, storni oraz pozostałych  uznawanych za gatunki drugoplanowe. W końcowej części rozdział ten porusza zagadnienia związane z problemami towarzyszącymi efektywnemu wykorzystaniu przez polskie rybołówstwo przyznawanych mu kwot połowowych.

            Rozdział piąty jest porównaniem polskiego rybołówstwa z rybołówstwem pozostałych krajów RMB. Należy wskazać, że wobec innej procedury agregowania danych przez STECF cechuje się on, względem reszty pracy, odmiennymi właściwościami. Niestety do 2011 roku nie istniała fizyczna możliwość rozdziału flot krajów członkowskich UE na dalekomorską i bałtycką oraz tą operującą na innych akwenach, co miało miejsce przykładowo w Danii lub w Niemczech, a wynika w dużej mierze z podstaw metodologicznych. Elementem składowym każdego z podrozdziałów jest porównanie rybołówstwa Polski z analogicznym w: Niemczech, Danii, Szwecji, Finlandii, Estonii, Łotwie i Litwie. W każdym z nich przeanalizowano następujące wskaźniki: wielkość floty, tonaż wyrażony w GT, moc wyrażoną w kW, energochłonność paliwową, wyniki połowowe oraz wartość wyładunków w mln Euro.

 

Mateusz Kubicki

Uniwersytet Gdański, Wydział Ekonomiczny
abstrakt pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem prof. dr hab. Hanny Klimek

Wróć